Τα σχολεία θέλουν Ηγέτες και όχι φοβισμένους διευθυντές εκτελεστές εγκυκλίων
ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΜΠΑΡΡΗ*
Παρόλο που τελευταία το σύνθημα «η Κρίση θέλει Ηγέτη» κακοποιήθηκε από τους πολιτικούς μας, εντούτοις δε διστάζω να το προσαρμόσω στα εκπαιδευτικά και να πω με βεβαιότητα ότι τα σχολεία μας σήμερα για να πάνε μπροστά θέλουν Ηγέτες και όχι απλά φοβισμένους Διευθυντές, διαχειριστές εξουσίας διεκπεραιωτές γραφειοκρατικών διαδικασιών και εκτελεστές εγκυκλίων. Είμαι απόλυτα σίγουρος για αυτό, καθώς βιώνω εδώ και πέντε χρόνια τον αγώνα του Διευθυντή να οδηγήσει σωστά τη Σχολική του Μονάδα παλεύοντας όχι μόνο με απαιτήσεις γονιών και εκπαιδευτικών αλλά και με πεπαλαιωμένες αντιλήψεις και πρακτικές ενός συντηρητικού και συγκεντρωτικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ενός συστήματος που έχει την ηλικία της Κυπριακής Δημοκρατίας, στενόμυαλου και ανελαστικού, καθώς δεν επιτρέπει καμιά αλλαγή για να προστατέψει και τα συμφέροντα όλων όσων το υπηρετούν, αφού μονάχα αυτό ξέρουν και μόνο σ΄ αυτό αισθάνονται ασφαλείς και επαρκείς. Το σύστημα αυτό προτιμά Διευθυντές που θα εκτελούν αυτά που τους επιβάλλει και να μην έχουν λόγο ή αντίθετη άποψη. Διευθυντές που αδιαμαρτύρητα θα εκτελούν τα τυπικά καθήκοντα τους και ως φορείς εξουσίας θα ελέγχουν και θα καταγγέλλουν στην Κεντρική Εξουσία όλους τους παραβάτες.
Ικανοποιεί το σύστημα αν αυτοί που λέγονται Διευθυντές εφαρμόζουν τη Νομοθεσία, αδιαφορώντας αν είναι δίκαιη ή άδικη για τα παιδιά, αν ελέγχουν τη στολή τους, αν τους ξυρίζουν, αν μπαίνουν στην τάξη, αν υπακούουν στις Εφορείες και στους Συνδέσμους Γονέων, αν επιβάλλουν στους μαθητές να σιωπούν και να σέβονται τους καθηγητές τους ακόμα και αυτούς που δεν το αξίζουν. Αυτή δυστυχώς είναι η κατάσταση και δεν αλλάζει με τίποτε. Πάψαμε πλέον να πιστεύουμε και σε μεταρρύθμιση αφού αυτό το ακούμε 10-15 χρόνια, σπαταλήθηκαν πολλά εκατομμύρια σε ειδικούς ή σοφούς και ακόμα στην ουσία δεν έγινε τίποτε.
Το πιο τραγικό της υπόθεσης είναι ότι ακόμα και συνάδελφοι Διευθυντές τείνουν να πιστεύουν ότι αυτό σημαίνει Διευθυντής και αυτό κάνουν για να αισθάνονται ασφαλείς και τυπικά κατοχυρωμένοι. Φοβούνται τη διαφοροποίηση και το ρίσκο του Ηγέτη, εκλιπαρούν για αποστολή εγκυκλίων και τις εκτελούν με ευλάβεια θρησκευτική. Αυτοί αρέσουν στο αναχρονιστικό σύστημα μας και προς αυτή την κατεύθυνση οργανώνεται η επιμόρφωση των νέων Διευθυντών μας, έτσι ώστε να είναι σίγουρο ότι τίποτε δεν θ΄ αλλάξει. Τρομάζει τόσο πολύ η ανάληψη ευθυνών που συνεπάγεται η ηγεσία που διστάζουν ακόμη και να λάβουν μέρος σε Συνέδριο για Εκπαιδευτική Ηγεσία που ο Σύνδεσμος Διευθυντών οργάνωσε πριν μερικές μέρες.
Αυτή είναι η κατάσταση, αλλά δεν την αποδεχόμαστε. Σε αρνητική περιρρέουσα ατμόσφαιρα θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω το σωστό Ηγέτη για ένα Σχολείο και τις ωφέλειες που προκύπτουν από τέτοιο μοντέλο Διοίκησης.
Σε μια Σχολική μονάδα ο ρόλος του Ηγέτη-Διευθυντή είναι καθοριστικός για την πορεία της. Παίζει τον πρώτο ρόλο, καθορίζει γραμμή, οριοθετεί στόχους, εμπνέει και καθοδηγεί τους συνεργάτες του σε ένα κοινό όραμα. Σ΄ αυτό το όραμα ο Ηγέτης πρέπει να βρει τρόπους να ενθουσιάσει όλους όσους εργάζονται μαζί του, ώστε με κοινή προσπάθεια να πετύχουν την υλοποίησή του.
Τι χαρακτηριστικά πρέπει όμως να έχει ένας Ηγέτης;
Πρωτίστως (ένας Ηγέτης) πρέπει να έχει επάρκεια και γνώση κυρίως σ΄ ότι αφορά τη σωστή Διοίκηση. Απαραίτητα πρέπει να έχει αυτοπεποίθηση, να έχει το θάρρος της γνώμης του, να μην είναι ευθυνόφοβος, να μη φοβάται να πάρει το ρίσκο, να είναι γρήγορος στις αποφάσεις του, να είναι δίκαιος και αντικειμενικός απέναντι σε όλους τους συνεργάτες του. Πρέπει να είναι φιλικός και ανθρώπινος και να μεταδίδει ηρεμία και κυρίως ασφάλεια. Πρέπει να διαθέτει κύρος ώστε να κερδίζει σεβασμό και εκτίμηση. Να ξέρει να επιλέγει και να αναθέτει αρμοδιότητες στους κατάλληλους ανθρώπους, να ακούει, να εμπιστεύεται, να μην κάνει διακρίσεις. Να είναι κοινωνικός, να αξιοποιεί τις δημόσιες του σχέσεις προς όφελος της σχολικής μονάδας, να είναι ανοιχτόμυαλος και επικοινωνιακός.
Δεν πρέπει ποτέ να πιστέψει ότι είναι εργοδότης που απλώς θα ελέγχει, θα απειλεί και θα καταγγέλλει τους συνεργάτες του. Να μη φοβάται την εξουσία και να μην είναι δουλοπρεπής ούτε φοβισμένος και υπάκουος δημόσιος υπάλληλος. Να μην είναι απλώς εκτελεστής εγκυκλίων και διεκπεραιωτής γραφειοκρατικών διαδικασιών.
Σε κάθε Σχολική Μονάδα υπέρτατος ηθικός κώδικας είναι η χαρά και η ευτυχία όσων εργάζονται ή εκπαιδεύονται στο χώρο. Κανένα μοντέλο διοίκησης δεν αξίζει αν σβήνει το χαμόγελο των παιδιών. Τα σχολεία πρέπει να είναι φιλικά και χαρούμενα και να μη δίνουν την εντύπωση της φυλακής ή του φρενοκομείου ή του μοναστηριού. Τα δικαιώματα όλων πρέπει να είναι σεβαστά, κανένας να μην περιθωριοποιείται και να επικρατεί δημοκρατικότητα. Ο Ηγέτης οφείλει να εργάζεται και να συμπεριφέρεται ως πρότυπο, για να γίνουν όλα αυτά πράξη. Για να συμβεί αυτό πρέπει ταυτόχρονα να σέβεται τα συνδικαλιστικά δικαιώματα των Εκπαιδευτικών και ταυτόχρονα να ασκεί τη σωστή Διοίκηση ως Ηγέτης της Μονάδας και θεματοφύλακας της Νομοθεσίας.
Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι σ΄ ένα τέτοιο μοντέλο διοίκησης όλα αυτά θα γίνουν πράξη. Είναι η μοναδική σωστή και η ενδεδειγμένη επιλογή στη σημερινή εποχή και στις συνθήκες που ζούμε. Το φανερώνουν άλλωστε πολύ και τα θετικά αποτελέσματα που αυτό φέρνει. Το όμορφο σχολικό κλίμα, οι εξαίρετες φιλικές σχέσεις όλων των εμπλεκομένων, η άριστη συνεργασία, το φιλότιμο που εκδηλώνουν όλοι οι συνάδελφοι και η αγάπη που καθημερινά θα βιώνει ο Ηγέτης από όλους τους καθηγητές, τους μαθητές και το υπόλοιπο προσωπικό.
Κανένα αντιδεοντολογικό κλίμα συναγωνισμού δε θα υπάρχει ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς. Όλοι θα έχουν συνείδηση ότι εργάζονται συνεργατικά προς υλοποίηση του κοινού στόχου και οράματος που καθόρισαν μαζί με τον Ηγέτη-διευθυντή τους. Υγιής βέβαια ανταγωνισμός πρέπει να υπάρχει, αφού αυτός βελτιώνει και την ικανότητά τους, αλλά προπαντός και τη Σχολική Μονάδα και τους μαθητές.
Χωρίς αμφιβολία η οικοδόμηση φιλικών σχέσεων ανάμεσα σε όλους τους εκπαιδευτικούς λειτουργεί εποικοδομητικά σ΄ ένα σχολικό περιβάλλον. Το φιλικό κλίμα δημιουργεί θετική διάθεση και οδηγεί σε συνεργασίες για το κοινό καλό. Αυτές οι φιλικές σχέσεις και το καλό σχολικό κλίμα περιορίζουν ή και εξαφανίζουν τις όποιες συγκρούσεις. Αυτό το χαρούμενο κλίμα και η έλλειψη καταπίεσης αποφορτίζει και ηρεμεί όλους και κανείς δεν αισθάνεται την ανάγκη να εκτονωθεί. Συγκρούσεις υπάρχουν όταν υπάρχει καταπίεση, αδικία και κακή συμπεριφορά. Ενδέχεται μερικές φορές τα παιδιά να είναι φορτισμένα εξαιτίας των πολλών προβλημάτων που βιώνουν στο σπίτι ή στο ευρύτερο περιβάλλον τους, ιδιαίτερα λόγω της πίεσης που η σημερινή οικονομική κρίση προκαλεί στους γονείς. Άλλη πιθανή αιτία μπορεί να είναι τα προβλήματα της εφηβικής ηλικίας καθώς και οι ηλεκτρονικές παρενοχλήσεις.
Ακόμα και στο τελειότερο μοντέλο διοίκησης κάποια προβλήματα συμπεριφοράς και παραβατικότητας πάντοτε υπάρχουν. Πώς μπορούμε να τ΄ αντιμετωπίσουμε; Πιστεύω ότι η καλύτερη στάση είναι η πρόληψη. Είναι πολύ προτιμότερο να μάθουμε στα παιδιά να μην ανάβουν φωτιές παρά πώς να τις σβήνουν. Το δημιουργικό περιβάλλον, ο σεβασμός των δικαιωμάτων, το χαρούμενο σχολικό κλίμα, οι καλές ανθρώπινες σχέσεις, η σωστή επικοινωνία εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων, η ψυχολογική υποστήριξη, η συνεργασία με τους γονείς, η μείωση της σχολικής αποτυχίας, είναι μερικά από τα προληπτικά μέτρα που αν ισχύουν σε μια σχολική μονάδα, τότε αναπόφευκτα θα μειωθούν και οι συγκρούσεις.
Αν υπάρχει η σύγκρουση ο καταλληλότερος τρόπος διαχείρισης είναι η εξακρίβωση των αιτίων, ο διάλογος, η επικοινωνία και η δίκαιη κρίση. Οφείλουν η Διεύθυνση ή οι αρμόδιοι εκπαιδευτικοί να σταματήσουν πρώτα τη σύγκρουση πριν εξελιχθεί και με υπομονή, αφού ηρεμήσουν οι εμπλεκόμενοι να ακούσουν και τους δύο και να προσπαθήσουν για ένα δίκαιο συμβιβασμό αφού πρώτα αναγνωριστούν τα λάθη του καθενός. Ποτέ η Σχολική Μονάδα δεν πρέπει να ενεργεί μόνο πυροσβεστικά και κατασταλτικά. Στόχος η βελτίωση και η παιδαγωγική προσέγγιση η οποία βέβαια δεν αποκλείει και κάποια τιμωρία. Η δίκαιη στάση και η αμεροληψία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για αντιμετώπιση συγκρούσεων. Αυτή η στάση επιβάλλεται και στις περιπτώσεις που οι συγκρούσεις είναι μεταξύ εκπαιδευτικών. Αν η σύγκρουση είναι μεταξύ μαθητών τότε είναι απαραίτητη η συνεργασία και με τους γονείς και με τον Υπεύθυνο Καθηγητή και με το Σύμβουλο του Σχολείου και με τον Εκπαιδευτικό ψυχολόγο, αν χρειάζεται.
Κανείς δεν είναι αλάνθαστος, όλοι διαπράττουν λάθη. Ο σωστός Ηγέτης θα εκμεταλλευτεί τα λάθη για να διδάξει και να καθοδηγήσει, ιδιαίτερα το νεαρό εκπαιδευτικό που ίσως δεν έχει επαρκή παιδαγωγική κατάρτιση. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει τα λάθη και χωρίς έρευνα να επιβάλει επίπληξη ή τιμωρία ή να καταγγείλει το συνάδελφο. Ένας Ηγέτης Διευθυντής πρέπει ν΄ αντιμετωπίζει τους εκπαιδευτικούς ως παιδιά του που κάποια στιγμή και υπό κάποιες συνθήκες έκαναν κάποιο λάθος.
Η δικαιοσύνη και η ισότητα είναι έννοιες-πυξίδα για τον Ηγέτη και δεν πρέπει πότε να ξεφεύγει απ΄ αυτές. Θα χάσει τους συναδέλφους του και θα πάψουν να είναι συνεργάτες του, μόλις αντιληφθούν ότι η συμπεριφορά του δε χαρακτηρίζεται από δικαιοσύνη και ισότητα. Καθημερινά πρέπει να αποδεικνύει ότι είναι δίκαιος, τους αντιμετωπίζει όλους ισότιμα χωρίς διακρίσεις φύλου, ηλικίας, ικανοτήτων και φιλικών σχέσεων.
Πού όμως θα βρούμε τον Ηγέτη, πώς μπορεί ένας νέος εκπαιδευτικός σήμερα να γίνει ο αυριανός Ηγέτης για τη Σχολική Μονάδα;
Αν ένας νέος εκπαιδευτικός έχει όραμα κάποια στιγμή να γίνει Ηγέτης-διευθυντής πρέπει πρώτα απ΄ όλα να φροντίσει να έχει επάρκεια και στο αντικείμενο του και στη γνώση τρόπων σωστής Διοίκησης. Να ενδυναμώσει την παιδαγωγική του επάρκεια και να φτιάξει στη διαδρομή του ένα καλό όνομα που θα του δίνει κύρος και θα εμπνέει σεβασμό. Πάνω απ΄ όλα πρέπει να φροντίζει πάντα να είναι ανθρώπινος, φιλικός, επικοινωνιακός, να πείθει και να αγαπά αυτό που κάνει. Οι όποιες προαγωγές να μην τον οδηγούν σε υπεροψία και εγωισμό, να μάθει να ακούει, να είναι ήρεμος, αποφασιστικός και αποτελεσματικός. Στόχος του να είναι όχι η εξυπηρέτηση του συστήματος και τα καλά λόγια των προϊσταμένων, αλλά η ευτυχία και η αγάπη όλων όσων δουλεύουν μαζί του. Αν τα πετύχει αυτά και ταυτόχρονα αν δεν ξεχάσει ποτέ ότι είναι συνάδελφος και όχι εργοδότης, είναι πολύ πιθανό ότι στο μέλλον μπορεί να γίνει ένας «ΣΩΣΤΟΣ ΗΓΕΤΗΣ».
*Πρόεδρος ΣΕΔΜΕΚ
ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΜΠΑΡΡΗ*
Παρόλο που τελευταία το σύνθημα «η Κρίση θέλει Ηγέτη» κακοποιήθηκε από τους πολιτικούς μας, εντούτοις δε διστάζω να το προσαρμόσω στα εκπαιδευτικά και να πω με βεβαιότητα ότι τα σχολεία μας σήμερα για να πάνε μπροστά θέλουν Ηγέτες και όχι απλά φοβισμένους Διευθυντές, διαχειριστές εξουσίας διεκπεραιωτές γραφειοκρατικών διαδικασιών και εκτελεστές εγκυκλίων. Είμαι απόλυτα σίγουρος για αυτό, καθώς βιώνω εδώ και πέντε χρόνια τον αγώνα του Διευθυντή να οδηγήσει σωστά τη Σχολική του Μονάδα παλεύοντας όχι μόνο με απαιτήσεις γονιών και εκπαιδευτικών αλλά και με πεπαλαιωμένες αντιλήψεις και πρακτικές ενός συντηρητικού και συγκεντρωτικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ενός συστήματος που έχει την ηλικία της Κυπριακής Δημοκρατίας, στενόμυαλου και ανελαστικού, καθώς δεν επιτρέπει καμιά αλλαγή για να προστατέψει και τα συμφέροντα όλων όσων το υπηρετούν, αφού μονάχα αυτό ξέρουν και μόνο σ΄ αυτό αισθάνονται ασφαλείς και επαρκείς. Το σύστημα αυτό προτιμά Διευθυντές που θα εκτελούν αυτά που τους επιβάλλει και να μην έχουν λόγο ή αντίθετη άποψη. Διευθυντές που αδιαμαρτύρητα θα εκτελούν τα τυπικά καθήκοντα τους και ως φορείς εξουσίας θα ελέγχουν και θα καταγγέλλουν στην Κεντρική Εξουσία όλους τους παραβάτες.
Ικανοποιεί το σύστημα αν αυτοί που λέγονται Διευθυντές εφαρμόζουν τη Νομοθεσία, αδιαφορώντας αν είναι δίκαιη ή άδικη για τα παιδιά, αν ελέγχουν τη στολή τους, αν τους ξυρίζουν, αν μπαίνουν στην τάξη, αν υπακούουν στις Εφορείες και στους Συνδέσμους Γονέων, αν επιβάλλουν στους μαθητές να σιωπούν και να σέβονται τους καθηγητές τους ακόμα και αυτούς που δεν το αξίζουν. Αυτή δυστυχώς είναι η κατάσταση και δεν αλλάζει με τίποτε. Πάψαμε πλέον να πιστεύουμε και σε μεταρρύθμιση αφού αυτό το ακούμε 10-15 χρόνια, σπαταλήθηκαν πολλά εκατομμύρια σε ειδικούς ή σοφούς και ακόμα στην ουσία δεν έγινε τίποτε.
Το πιο τραγικό της υπόθεσης είναι ότι ακόμα και συνάδελφοι Διευθυντές τείνουν να πιστεύουν ότι αυτό σημαίνει Διευθυντής και αυτό κάνουν για να αισθάνονται ασφαλείς και τυπικά κατοχυρωμένοι. Φοβούνται τη διαφοροποίηση και το ρίσκο του Ηγέτη, εκλιπαρούν για αποστολή εγκυκλίων και τις εκτελούν με ευλάβεια θρησκευτική. Αυτοί αρέσουν στο αναχρονιστικό σύστημα μας και προς αυτή την κατεύθυνση οργανώνεται η επιμόρφωση των νέων Διευθυντών μας, έτσι ώστε να είναι σίγουρο ότι τίποτε δεν θ΄ αλλάξει. Τρομάζει τόσο πολύ η ανάληψη ευθυνών που συνεπάγεται η ηγεσία που διστάζουν ακόμη και να λάβουν μέρος σε Συνέδριο για Εκπαιδευτική Ηγεσία που ο Σύνδεσμος Διευθυντών οργάνωσε πριν μερικές μέρες.
Αυτή είναι η κατάσταση, αλλά δεν την αποδεχόμαστε. Σε αρνητική περιρρέουσα ατμόσφαιρα θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω το σωστό Ηγέτη για ένα Σχολείο και τις ωφέλειες που προκύπτουν από τέτοιο μοντέλο Διοίκησης.
Σε μια Σχολική μονάδα ο ρόλος του Ηγέτη-Διευθυντή είναι καθοριστικός για την πορεία της. Παίζει τον πρώτο ρόλο, καθορίζει γραμμή, οριοθετεί στόχους, εμπνέει και καθοδηγεί τους συνεργάτες του σε ένα κοινό όραμα. Σ΄ αυτό το όραμα ο Ηγέτης πρέπει να βρει τρόπους να ενθουσιάσει όλους όσους εργάζονται μαζί του, ώστε με κοινή προσπάθεια να πετύχουν την υλοποίησή του.
Τι χαρακτηριστικά πρέπει όμως να έχει ένας Ηγέτης;
Πρωτίστως (ένας Ηγέτης) πρέπει να έχει επάρκεια και γνώση κυρίως σ΄ ότι αφορά τη σωστή Διοίκηση. Απαραίτητα πρέπει να έχει αυτοπεποίθηση, να έχει το θάρρος της γνώμης του, να μην είναι ευθυνόφοβος, να μη φοβάται να πάρει το ρίσκο, να είναι γρήγορος στις αποφάσεις του, να είναι δίκαιος και αντικειμενικός απέναντι σε όλους τους συνεργάτες του. Πρέπει να είναι φιλικός και ανθρώπινος και να μεταδίδει ηρεμία και κυρίως ασφάλεια. Πρέπει να διαθέτει κύρος ώστε να κερδίζει σεβασμό και εκτίμηση. Να ξέρει να επιλέγει και να αναθέτει αρμοδιότητες στους κατάλληλους ανθρώπους, να ακούει, να εμπιστεύεται, να μην κάνει διακρίσεις. Να είναι κοινωνικός, να αξιοποιεί τις δημόσιες του σχέσεις προς όφελος της σχολικής μονάδας, να είναι ανοιχτόμυαλος και επικοινωνιακός.
Δεν πρέπει ποτέ να πιστέψει ότι είναι εργοδότης που απλώς θα ελέγχει, θα απειλεί και θα καταγγέλλει τους συνεργάτες του. Να μη φοβάται την εξουσία και να μην είναι δουλοπρεπής ούτε φοβισμένος και υπάκουος δημόσιος υπάλληλος. Να μην είναι απλώς εκτελεστής εγκυκλίων και διεκπεραιωτής γραφειοκρατικών διαδικασιών.
Σε κάθε Σχολική Μονάδα υπέρτατος ηθικός κώδικας είναι η χαρά και η ευτυχία όσων εργάζονται ή εκπαιδεύονται στο χώρο. Κανένα μοντέλο διοίκησης δεν αξίζει αν σβήνει το χαμόγελο των παιδιών. Τα σχολεία πρέπει να είναι φιλικά και χαρούμενα και να μη δίνουν την εντύπωση της φυλακής ή του φρενοκομείου ή του μοναστηριού. Τα δικαιώματα όλων πρέπει να είναι σεβαστά, κανένας να μην περιθωριοποιείται και να επικρατεί δημοκρατικότητα. Ο Ηγέτης οφείλει να εργάζεται και να συμπεριφέρεται ως πρότυπο, για να γίνουν όλα αυτά πράξη. Για να συμβεί αυτό πρέπει ταυτόχρονα να σέβεται τα συνδικαλιστικά δικαιώματα των Εκπαιδευτικών και ταυτόχρονα να ασκεί τη σωστή Διοίκηση ως Ηγέτης της Μονάδας και θεματοφύλακας της Νομοθεσίας.
Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι σ΄ ένα τέτοιο μοντέλο διοίκησης όλα αυτά θα γίνουν πράξη. Είναι η μοναδική σωστή και η ενδεδειγμένη επιλογή στη σημερινή εποχή και στις συνθήκες που ζούμε. Το φανερώνουν άλλωστε πολύ και τα θετικά αποτελέσματα που αυτό φέρνει. Το όμορφο σχολικό κλίμα, οι εξαίρετες φιλικές σχέσεις όλων των εμπλεκομένων, η άριστη συνεργασία, το φιλότιμο που εκδηλώνουν όλοι οι συνάδελφοι και η αγάπη που καθημερινά θα βιώνει ο Ηγέτης από όλους τους καθηγητές, τους μαθητές και το υπόλοιπο προσωπικό.
Κανένα αντιδεοντολογικό κλίμα συναγωνισμού δε θα υπάρχει ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς. Όλοι θα έχουν συνείδηση ότι εργάζονται συνεργατικά προς υλοποίηση του κοινού στόχου και οράματος που καθόρισαν μαζί με τον Ηγέτη-διευθυντή τους. Υγιής βέβαια ανταγωνισμός πρέπει να υπάρχει, αφού αυτός βελτιώνει και την ικανότητά τους, αλλά προπαντός και τη Σχολική Μονάδα και τους μαθητές.
Χωρίς αμφιβολία η οικοδόμηση φιλικών σχέσεων ανάμεσα σε όλους τους εκπαιδευτικούς λειτουργεί εποικοδομητικά σ΄ ένα σχολικό περιβάλλον. Το φιλικό κλίμα δημιουργεί θετική διάθεση και οδηγεί σε συνεργασίες για το κοινό καλό. Αυτές οι φιλικές σχέσεις και το καλό σχολικό κλίμα περιορίζουν ή και εξαφανίζουν τις όποιες συγκρούσεις. Αυτό το χαρούμενο κλίμα και η έλλειψη καταπίεσης αποφορτίζει και ηρεμεί όλους και κανείς δεν αισθάνεται την ανάγκη να εκτονωθεί. Συγκρούσεις υπάρχουν όταν υπάρχει καταπίεση, αδικία και κακή συμπεριφορά. Ενδέχεται μερικές φορές τα παιδιά να είναι φορτισμένα εξαιτίας των πολλών προβλημάτων που βιώνουν στο σπίτι ή στο ευρύτερο περιβάλλον τους, ιδιαίτερα λόγω της πίεσης που η σημερινή οικονομική κρίση προκαλεί στους γονείς. Άλλη πιθανή αιτία μπορεί να είναι τα προβλήματα της εφηβικής ηλικίας καθώς και οι ηλεκτρονικές παρενοχλήσεις.
Ακόμα και στο τελειότερο μοντέλο διοίκησης κάποια προβλήματα συμπεριφοράς και παραβατικότητας πάντοτε υπάρχουν. Πώς μπορούμε να τ΄ αντιμετωπίσουμε; Πιστεύω ότι η καλύτερη στάση είναι η πρόληψη. Είναι πολύ προτιμότερο να μάθουμε στα παιδιά να μην ανάβουν φωτιές παρά πώς να τις σβήνουν. Το δημιουργικό περιβάλλον, ο σεβασμός των δικαιωμάτων, το χαρούμενο σχολικό κλίμα, οι καλές ανθρώπινες σχέσεις, η σωστή επικοινωνία εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων, η ψυχολογική υποστήριξη, η συνεργασία με τους γονείς, η μείωση της σχολικής αποτυχίας, είναι μερικά από τα προληπτικά μέτρα που αν ισχύουν σε μια σχολική μονάδα, τότε αναπόφευκτα θα μειωθούν και οι συγκρούσεις.
Αν υπάρχει η σύγκρουση ο καταλληλότερος τρόπος διαχείρισης είναι η εξακρίβωση των αιτίων, ο διάλογος, η επικοινωνία και η δίκαιη κρίση. Οφείλουν η Διεύθυνση ή οι αρμόδιοι εκπαιδευτικοί να σταματήσουν πρώτα τη σύγκρουση πριν εξελιχθεί και με υπομονή, αφού ηρεμήσουν οι εμπλεκόμενοι να ακούσουν και τους δύο και να προσπαθήσουν για ένα δίκαιο συμβιβασμό αφού πρώτα αναγνωριστούν τα λάθη του καθενός. Ποτέ η Σχολική Μονάδα δεν πρέπει να ενεργεί μόνο πυροσβεστικά και κατασταλτικά. Στόχος η βελτίωση και η παιδαγωγική προσέγγιση η οποία βέβαια δεν αποκλείει και κάποια τιμωρία. Η δίκαιη στάση και η αμεροληψία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για αντιμετώπιση συγκρούσεων. Αυτή η στάση επιβάλλεται και στις περιπτώσεις που οι συγκρούσεις είναι μεταξύ εκπαιδευτικών. Αν η σύγκρουση είναι μεταξύ μαθητών τότε είναι απαραίτητη η συνεργασία και με τους γονείς και με τον Υπεύθυνο Καθηγητή και με το Σύμβουλο του Σχολείου και με τον Εκπαιδευτικό ψυχολόγο, αν χρειάζεται.
Κανείς δεν είναι αλάνθαστος, όλοι διαπράττουν λάθη. Ο σωστός Ηγέτης θα εκμεταλλευτεί τα λάθη για να διδάξει και να καθοδηγήσει, ιδιαίτερα το νεαρό εκπαιδευτικό που ίσως δεν έχει επαρκή παιδαγωγική κατάρτιση. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει τα λάθη και χωρίς έρευνα να επιβάλει επίπληξη ή τιμωρία ή να καταγγείλει το συνάδελφο. Ένας Ηγέτης Διευθυντής πρέπει ν΄ αντιμετωπίζει τους εκπαιδευτικούς ως παιδιά του που κάποια στιγμή και υπό κάποιες συνθήκες έκαναν κάποιο λάθος.
Η δικαιοσύνη και η ισότητα είναι έννοιες-πυξίδα για τον Ηγέτη και δεν πρέπει πότε να ξεφεύγει απ΄ αυτές. Θα χάσει τους συναδέλφους του και θα πάψουν να είναι συνεργάτες του, μόλις αντιληφθούν ότι η συμπεριφορά του δε χαρακτηρίζεται από δικαιοσύνη και ισότητα. Καθημερινά πρέπει να αποδεικνύει ότι είναι δίκαιος, τους αντιμετωπίζει όλους ισότιμα χωρίς διακρίσεις φύλου, ηλικίας, ικανοτήτων και φιλικών σχέσεων.
Πού όμως θα βρούμε τον Ηγέτη, πώς μπορεί ένας νέος εκπαιδευτικός σήμερα να γίνει ο αυριανός Ηγέτης για τη Σχολική Μονάδα;
Αν ένας νέος εκπαιδευτικός έχει όραμα κάποια στιγμή να γίνει Ηγέτης-διευθυντής πρέπει πρώτα απ΄ όλα να φροντίσει να έχει επάρκεια και στο αντικείμενο του και στη γνώση τρόπων σωστής Διοίκησης. Να ενδυναμώσει την παιδαγωγική του επάρκεια και να φτιάξει στη διαδρομή του ένα καλό όνομα που θα του δίνει κύρος και θα εμπνέει σεβασμό. Πάνω απ΄ όλα πρέπει να φροντίζει πάντα να είναι ανθρώπινος, φιλικός, επικοινωνιακός, να πείθει και να αγαπά αυτό που κάνει. Οι όποιες προαγωγές να μην τον οδηγούν σε υπεροψία και εγωισμό, να μάθει να ακούει, να είναι ήρεμος, αποφασιστικός και αποτελεσματικός. Στόχος του να είναι όχι η εξυπηρέτηση του συστήματος και τα καλά λόγια των προϊσταμένων, αλλά η ευτυχία και η αγάπη όλων όσων δουλεύουν μαζί του. Αν τα πετύχει αυτά και ταυτόχρονα αν δεν ξεχάσει ποτέ ότι είναι συνάδελφος και όχι εργοδότης, είναι πολύ πιθανό ότι στο μέλλον μπορεί να γίνει ένας «ΣΩΣΤΟΣ ΗΓΕΤΗΣ».
*Πρόεδρος ΣΕΔΜΕΚ